Programmaboek Dear Winnie

“Als iemand die veel van jou en van je familie houdt, vraag ik je: zeg sorry.”

In 1997 verscheen Winnie Mandela als enige ANC-kaderlid voor de Waarheids-en-Verzoeningscommissie in Zuid-Afrika. Die commissie, voorgezeten door de zwarte bisschop Desmond Tutu, was ingesteld door Nelson Mandela om met slachtoffers en daders van het Apartheidsregime de wonden van vijftig jaar apartheid te helpen dichten.

Nomzamo Winifred ‘Winnie’ Zanyine
Madikizela (1936- 2018) trouwde in 1958
met het prominente ANC-lid Nelson
Mandela. Al snel was ze betrokken
bij de strijd tegen de inperking van de
rechten van de zwarte bewoners van
Zuid-Afrika. Nadat Nelson wegens een
veroordeling voor terrorisme bijna 30
jaar de gevangenis in verdween hield
Winnie de ANC-strijd levendig. De vraag
is zelfs of zonder haar strijd buiten de
gevangenis Nelsons invloed zo groot
zou zijn geweest. Winnie organiseerde
protesten, ze onderhield contact met de
vrouwen van gevangengenomen antiapartheidsactivisten
en hielp hen hun gezin te onderhouden. Het buitenland
leerde haar kennen als de goedgeklede
en welbespraakte woordvoerder van
het verboden ANC die buitenlandse
journalisten te woord stond. In een
poging haar het zwijgen op te leggen
viel de Zuid-Afrikaanse veiligheidsdienst
Winnie lastig met een onophoudelijke
stroom van pesterijen, politie-invallen
in haar huis, lastercampagnes,
gevangenisstraf en eenzame opsluiting
en uiteindelijk een verbanning naar het
afgelegen gehucht Brandfort. Het leek
haar, tot grote frustratie van de regering,
weinig te deren.

Maar daar vroeg Desmond Tutu in
1999 allemaal niet naar. Hij vroeg haar
zich te excuseren voor haar – nooit
bewezen – betrokkenheid bij de moord
op de vermeende jonge verklikker
Stompie Seipei in het door geweld en
anarchie geteisterde Soweto. Seipei
werd vermoord door een aantal jongeren
die fungeerde als haar bodyguards: de
beruchte Mandela United Football Club.
Onlangs werd in een documentaire
over haar leven gesuggereerd dat
ook die moord een opzet van de
Veiligheidsdienst was geweest om
Winnies imago te schaden.

Vooral in Europa is die moord haar altijd
blijven achtervolgen en overschaduwt
die haar verdiensten nog altijd. In Zuid-
Afrika wordt Mama Winnie vooral als
held gezien, zeker in de townships. Als
iemand die zich als zwarte vrouw niet
liet intimideren door de witte mannen
van het Apartheidsregime, roept ze
bewondering op.

De voorstelling Dear Winnie, wil vooral
die overschaduwde kanten van Winnie
laten zien. Omdat haar erfenis van
onverzettelijkheid tegen onrecht nog
steeds als voorbeeld kan dienen. En
omdat het voor (zwarte) vrouwen nog
steeds een dagelijkse strijd is om hun
stem te laten horen.

Dear Winnie, is geen documentaire,
maar een associatieve theatrale collage
waarin Winnies geest wordt opgeroepen.
Haar verhaal wordt doorweven met de
verhalen van negen zwarte vrouwen
uit de Afrikaanse diaspora. Voor hen is
Winnie Mamma Winnie en haar strijd is
nog niet gestreden.

Ook voor regisseur Junior Mthombeni
is Dear Winnie, een persoonlijk verhaal.
Zijn Zuid-Afrikaanse vader was antiapartheidsactivist
en lid van het ANC. Toen zijn vader probeerde interne ANCproblemen
per brief bij Winnie aan te
kaarten, gebruikte de Zuid-Afrikaanse
veiligheidsdienst de onderschepte brief
voor een nieuwe lastercampagne.

WOORDENLIJST
ANC (AFRIKAANS NATIONAAL CONGRES):
het ANC werd in 1912 opgericht om de belangen van de zwarte bewoners van Zuid-Afrika te behartigen. De beweging speelde een belangrijke rol bij het verzet tegen apartheid en werd dan ook verboden.
Het is nog steeds de grootste politieke partij in Zuid-Afrika.

AMANDLA! AWETHU!:
deze uitroep in het Zulu is een strijdkreet van het ANC en betekent letterlijk: “De macht aan ons!”.

APARTHEID:
de van overheidswege opgelegde rassenscheiding in Zuid-Afrika tussen 1948 en 1991 gebaseerd op wit superioriteitsdenken. De vrijlating van Nelson Mandela in 1991 wordt gezien als het begin van het einde van de apartheid.

BILTONG, SMILEY, CHAKALAKA, BUNNY CHOW:
diverse Zuid-Afrikaanse streetfood-gerechten die ongeacht culturele afkomst door iedereen gegeten worden.

RAINBOW NATION:
een, nogal naïef, romantisch, synoniem voor Zuid-Afrika. De term werd na de eerste vrije verkiezingen van 1994 door Desmond Tutu opgeroepen als symbool voor een verbonden, cultureel divers Zuid-Afrika. De Rainbow Nation verwoordt eerder een verlangen dan dat het recht doet aan de dagelijkse werkelijkheid.

JAN VAN RIEBEECK:
was een van grondleggers en eerste commandanten van de handelspost die nu Kaapstad is. De Afrikaners (witte Zuid-Afrikanen van Nederlandse afkomst) zien in hem de grondlegger van ‘hun’ Zuid-Afrika.

KILL THE BOER!:
Omstreden strijdlied dat ontstaan is tijdens de apartheidsstrijd. ‘Boer’ is een scheldwoord voor witte Afrikaners en wordt daarom (nog steeds) zowel gezien als oproep tot geweld tegen de witte minderheid als een oproep tot verzet tegen witte onderdrukking.

TOKOLOSHE:
een figuur in Zulusprookjes die vergeleken kan worden met een klopgeest.

HENDRIK VERWOERD:
de in Nederland geboren Verwoerd was als premier van de Nasionale Party een van de architecten van apartheid. Onder zijn bewind werd het ANC verboden en verdween Nelson Mandela achter de tralies.